Een overschot aan flegma, zuur bloed, overmatig drankgebruik of zuur voedsel werden in vroeger tijden als dé oorzaak gezien van jicht. Het dragen van een uitgedroogde pad op de borst of het drinken van een glas afgekookte regenwormen zou het allemaal oplossen, althans zo dacht men een aantal eeuwen geleden. Gelukkig voor ons dat de moderne geneeskunde jicht inmiddels aardig onder controle heeft, gewoon met een pilletje.
Wat is jicht?
Zoals je al kon lezen was jicht vroeger omgeven met mythes en fabeltjes en duurde het tot halfweg de 19de eeuw voordat de ware toedracht eindelijk werd achterhaald. Jicht – een van de best behandelbare reumatische aandoeningen – wordt echter niet veroorzaakt door zuur bloed, maar door een te hoog urinezuurgehalte in het bloed.
In ons lichaam worden er continu cellen afgebroken en vervangen voor nieuwe. Tijdens dit proces komen er purines vrij: bouwstenen van DNA in de celkernen. Bij het afbraakproces van die cellen worden deze vrijgekomen purines verder afgebroken en blijft er – bij wijze van afval – urinezuur over. Purinerijk voedsel, zoals als orgaanvlees, vis en/ schaaldieren, linzen, gevogelte en alcohol, kunnen de hoeveelheid purine - en dus urinezuur - laten stijgen. Ook is het zo dat een hoog gehalte urinezuur in veel gevallen is aangeboren of geërfd. Van de totale hoeveelheid urinezuur in ons lichaam is 90 procent afkomstig van het afbraakproces, de overige 10 procent krijgen we binnen via purinerijk voedsel. Zoals je misschien kunt raden, moet het overschot aan urinezuur worden afgevoerd en gebeurt dit via de urine. Maar wat nou wanneer er niet genoeg wordt afgevoerd en het urinezuurgehalte in je bloed te hoog oploopt, zoals bij jichtlijders het geval is? Het gevolg van een te hoog gehalte is dat er urinezuurkristallen worden gevormd die neerslaan op je nieren, pezen en gewrichten. Witte bloedcellen voelen dat er iets niet klopt en stormen in reactie massaal af op de boosdoeners om deze uit de weg te ruimen. Omdat de aanval niet succesvol is ontstaat er een pijnlijke ontsteking die een paar dagen aanhoudt. Bij een typische jichtaanval vindt zo’n ontsteking plaats in de grote teen die rood opzwelt en extreem pijnlijk is. Jichtlijders zijn dikwijls mannen van tussen de 35 en 55 jaar. Kinderen worden eigenlijk nooit getroffen en vrouwen vaak pas op latere leeftijd.
Symptomen
Jicht toont aan dat het urinezuurgehalte in het bloed te hoog is wat zich na ophoping van kirstallen kan uiten in een zojuist besproken jichtaanval. Een dergelijke aanval kondigt zichzelf meestal al aan door een vervelend gevoel in gewrichten, een sterke plasdrang, krampen, rillingen en vermoeidheid. Tijdens de aanval is er vaak sprake van een pijnlijke grote teen (of ander gewricht) die rood aanzwelt en warm aanvoelt. Daarnaast behoort ook misselijkheid, overgeven en koorts bij de klachten.
Soms kunnen er zich zogenaamde jichtknobbels ontstaan. Dit zijn verdikkingen die in de loop van de tijd kunnen ontstaan door een ophoping van kristallen – gekristalliseerde natriumzouten - onder de huid, die zo groot kunnen worden als een tennisbal. De meeste voorkomende plekken zijn vinger- en teengewrichten, ellebogen en het kraakbeen van het oor. Deze kunnen chirurgisch worden verwijderd, want afgezien van het feit dat ze vaak niet pijn doen, kan het erg hinderlijk zijn en is het daarbij geen mooi gezicht.
Diagnose
Zoals we eerder al zeiden vindt de ontsteking vaak plaats in de grote teen. Om die reden wordt er ook wel naar jicht gerefereerd als ‘het pootje’. Dat dat bij het merendeel van de jichtlijders een terechte benaming is, maakt de aandoening echter wel lastig te herkennen wanneer de ontsteking zich elders in het lichaam voordoet. Wanneer een gewricht erg pijnlijk is en beweging ervan pijnlijk is, de huid warm en rood en/of dik is, is het verstandig om naar een huisarts te gaan. Deze kan een monster nemen van het gewrichtsvloeistof om te kijken naar het urinezuurgehalte. Ook zal de huisarts kijken naar het voorkomen van jicht in je familie.
Behandeling
Goed en dan? Je hebt al kunnen lezen dat jicht – in tegenstelling tot vroeger – een van de best behandelbare reumatische aandoeningen is en niets is minder waar. In het geval van acute aanvallen zal de arts colchirine voorschrijven, een middel dat het urinezuurgehalte verlaagt. Als de aanval eenmaal is verholpen is het zaak ook toekomstige aanvallen geen kans meer te geven. Dit kan ofwel door een middel te gebruiken dat de productie van urinezuur vermindert (Allopurinol), ofwel door een middel dat de uitscheiding van urinezuur bevordert (Desuric®). Onbehandelde jicht heeft op de duur misvormingen van de gewrichten tot gevolg, het is dus te allen tijde belangrijk er iets aan te doen. jichtlijders die zich namelijk aan hun behandeling houden, zouden in principe klachtenvrij moeten zijn.
Wat kun je zelf doen?
Voor mensen met jicht zijn er een aantal zaken waar men rekening mee kan houden. De belangrijkste zou zijn om purinerijk voedsel en alcohol te vermijden of te beperken tot een minimum. Een purinearm dieet zou bestaan uit voedsel als bijvoorbeeld bladgroenten, fruit, melk, kaas, eieren, rijst en andere granen, deegwaren, aardappelen, brood en jam. Wanneer er sprake is van overgewicht is het raadzaam om onder begeleiding het teveel aan kilo’s op een verantwoorde manier kwijt te raken. En last but not least: laat met regelmaat je urinezuurspiegel controleren om er zeker van te zijn dat je nieuwe jichtaanvallen niet meer hoeft te vrezen.