Nederland kent zo’n 800.000 diabeten, waarvan 250.000 niet eens op de hoogte zijn van hun aandoening. Elk jaar komen er tevens tienduizenden bij door slechte leefgewoonten. Want het lijkt misschien hulpeloos, toch kan gezonde voeding en voldoende beweging vaak een groot verschil maken.
Wat is bloedsuiker?
Suikerziekte heeft alles te maken met bloedsuiker, de aanmaak van insuline en de waardes die ervan aanwezig zijn in het lichaam. Voordat we ingaan op het ziektebeeld dat veroorzaakt wordt door verstoorde waarden, moeten we eerst uitmaken wat bloedsuiker is en waarom het zo belangrijk is voor de mens.
Bloedsuiker, of bloedglucose, wordt door het lichaam gebruikt als energie voor organen en spieren. Door het eten van zoetigheid – bijvoorbeeld van snoep en fruit – maar ook van bepaalde groenten, melk, brood en producten met zetmeel, krijgen we koolhydraten binnen. Deze koolhydraten worden door het lichaam omgezet in glucose. Deze glucose komt vervolgens in je bloedbaan terecht en bereikt zodoende je hele lichaam. Wat benzine voor een auto is, is glucose voor het menselijk lichaam: het geeft je spieren en organen de energie die zij nodig hebben om goed te kunnen functioneren. Het is daarom belangrijk dat je altijd voldoende glucose in je lichaam hebt en dat je bloedsuikerpeil in evenwicht wordt gehouden, want zowel teveel als te weinig veroorzaakt problemen.
Bloedsuikerspiegel: hypo en hyper
De bloedsuikerspiegel schommelt in de ideale situatie tussen de 4 en 8 mmol/l. Om aan te geven dat je bloedsuikerspiegel zich onder de 4 mmol/l begeeft, wordt de term hypo – afkorting voor hypoglykemie - gebruikt. Je kunt het herkennen aan hoofdpijn, een wisselend humeur, duizeligheid, trillen en zweten. Het is snel op te lossen door de glucosewaarde omhoog te brengen door het eten van iets zoets of een boterham of het drinken van een goed glas limonade. Als dat niet helpt wordt er in een het ergste geval overgegaan op een shot Glucacon.
Men heeft het over een hyper – kort voor hyperglykemie – wanneer je bloedsuikerspiegel hoger is dan 8 mmol/l. Een hyper uit zich in extreme humeurigheid, vermoeidheid, veel plassen en extreme dorst. Drinken helpt onder voorwaarde dat het geen glucose bevat, want dat wil je lichaam nu juist kwijtraken. In het ergste geval moet je insuline toedienen.
Wat is diabetes?
Diabetes of diabetes mellitus, ook wel simpelweg suikerziekte genoemd, duidt op een verstoring van de zojuist genoemde bloedsuikerbalans en is een chronische stofwisselingsziekte. Bij gezonde mensen worden de bloedsuikerwaarden automatisch, wanneer dat nodig is, naar boven of beneden bijgesteld door het hormoon insuline. Dit hormoon wordt aangemaakt door groepjes cellen, ‘de eilandjes van Langerhans’, in de alvleesklier. Bij mensen met diabetes wil het geval dat zij deze insuline te weinig of niet aanmaken waardoor hun bloedsuikerbalans niet in evenwicht wordt gehouden. Hoewel er meerdere vormen van diabetes zijn, beschrijven we hier diabetes type 1 en type 2.
Wat is diabetes type 1?
Eén op de tien diabetespatiënten heeft dit type diabetes. Hoewel tegenwoordig duidelijk is dat het zich op alle leeftijden kan voordoen, noemde men het vroeger ook wel ‘jeugddiabetes’. Diabetes type 1 is een auto-immuunziekte waarbij het afweersysteem ‘per ongeluk’ de eigen cellen aanvalt die voor de insulineproductie zorgen. De al eerder genoemde eilandjes van Langerhans raken hierdoor zo beschadigd dat zij geen insuline meer aanmaken. Het gevolg is dat de bloedsuikerspiegel veel te hoog oploopt, wat erg schadelijk kan zijn voor het lichaam als het lange tijd aanhoudt. Doordat het lichaam door het ontbreken van insuline geen glucose kan onttrekken aan het bloed, krijgen organen en spieren bovendien niet te energie die zij nodig hebben. Je kunt al raden wat er dan gebeurt: je voelt je moe en energieloos en omdat het lichaam op alle manieren probeert zich alsnog te ontdoen van de glucose, moet je daarnaast ook nog eens erg veel plassen.
Behandeling en preventie van diabetes type 1
Afgezien dat er insulinepompjes bestaan die geleidelijk insuline afgeven, moeten mensen met diabetes type 1 zichzelf meestal een paar keer per dag insuline inspuiten. Door middel van een prikapparaatje kunnen zij (op voorhand, bijvoorbeeld voor het eten) zien wanneer de waardes te hoog worden en het lichaam insuline nodig heeft of zal hebben om glucose aan het bloed te onttrekken.
Hoewel men weet dat diabetes voor een klein deel genetisch is bepaald, is het nog steeds onduidelijk waardoor en wanneer het precies tot uiting kan komen en hoe je het kunt voorkomen. Voor wat betreft de behandeling doet men onderzoek naar het afweersysteem en hoe deze opnieuw kan worden ‘opgevoed’ om de aanval op insulinecellen te stoppen. Ook transplantatie van de eilandjes van Langerhans zou wellicht uitkomst kunnen bieden.
Wat is diabetes type 2?
Negen van de tien diabetespatiënten heeft dit type diabetes. In tegenstelling tot type 1 werd dit type vroeger ook wel ‘ouderdomssuikerziekte genoemd’. Dit laatste is helaas onterecht, want ook bij jonge mensen en zelfs kinderen komt het voor. Wederom is er sprake van dat de suikerspiegel uit balans is geraakt. Het lichaam heeft een tekort aan insuline maar er is tevens sprake van een ‘insulineresistentie’. Dit laatste wil niets anders zeggen dan dat het lichaam ongevoelig is geworden voor het hormoon en er dus niet op reageert. Ook gaat dit type vaak vergezeld met een ontregelde vetstofwisseling en bloeddruk. Bij type 2 is er naast erfelijkheid vaak sprake van een aanloop en spelen overgewicht en te weinig beweging een grote rol bij het krijgen ervan. Voorafgaande aan de diagnose, is er dan ook vaak al van alles misgegaan in het lichaam.
Behandeling en preventie van diabetes type 2
In contrast met type 1, kan bij type 2 door middel van een gezond en evenwichtig leven de suikerziekte in het merendeel van de gevallen uitgesteld of zelfs voorkomen worden. Ook mensen met suikerziekte in de familie kunnen hun kans daardoor met 50 procent verkleinen. Wel is het zo dat ook (slanke) mensen die gezond leven toch diabetes type 2 krijgen. Er is nog altijd veel onderzoek gaande dat uitsluitsel zal moeten bieden over de oorzaak.
Mensen met type 2 moeten in sommige gevallen zelf insuline spuiten, maar meestal krijgen zij advies op het gebied van leefstijl en medicatie. Onder andere omdat type 2 in nauw verband staat met een hoog cholesterol, overgewicht en een vergroot risico op hart/en vaatziekten, kan door middel van gezonde voeding, voldoende beweging en het stoppen met roken grote vooruitgang worden behaald. Daarnaast is er medicatie die de alvleesklier stimuleren meer insuline aan te maken dan wel het lichaam gevoeliger te maken voor insuline. Ook bloeddrukverlagende medicatie kan zijn steentje bijdragen.
Andere soorten diabetes
Naast de twee hoofdvormen van diabetes die we hier hebben besproken, bestaan er ook nog andere vormen. Zo kennen we zwangerschapsdiabetes, een tijdelijke vorm van diabetes tijdens de zwangerschap; MODY, diabetes type 2 die lijkt op type 1 en begint op jonge leeftijd; LADA, diabetes type 1 die lijkt op type 2; MIDD, een zeldzame vorm die lijkt op type 1 en 2, gepaard gaat met doofheid en door de moeder wordt overgedragen; neonatale diabetes, diabetes die bij baby’s van jonger dan zes maanden optreedt; en diabetes insipidus, eigenlijk geen suikerziekte, maar een verstoring van het regelmechanisme van vochtopname en vochtuitscheiding.