Stamcellen, je hebt er vast wel eens van gehoord of over gelezen. Ze zijn erg belangrijk maar zijn ook controversieel. Maar wat doen deze cellen eigenlijk?
Het lichaam van een volwassen mens bestaat uit enkele biljarden cellen. Een cel kan worden gezien als een bouwsteen in je lichaam die een bepaalde functie heeft. Deze bouwstenen werken samen in patronen. In totaal zijn er zo’n 220 verschillende celtypes.
De belangrijkste cel is de eicel. Alle andere cellen ontstaan namelijk uit een bevruchte eicel. Het verschil tussen een bevruchte eicel en bijvoorbeeld een huidcel is, is dat een bevruchte eicel nog tot allerlei verschillende cellen kan uitgroeien. Een cel dit dat kan noem je een stamcel en kan worden ingezet in de behandeling van allerlei ziektes omdat deze kan veranderen in een cel die daarvoor nodig is.
Embryonale stamcel
Simpel gezegd is een stamcel dus een cel die nog in staat is om te veranderen naar één of meerdere cellen. Een embryonale stamcel is een stamcel uit een embryo. Een eicel begint zich na bevruchting namelijk te delen. Na een paar dagen ontstaat een soort van hol bolletje (blastocyste). In dit bolletje zitten de cellen die uiteindelijk een embryo zullen gaan vormen. Deze cellen zijn voor zover bekend allemaal gelijk en kunnen in verschillende cellen veranderen. Als deze blastocyste zich innestelt in de baarmoederwand gaan de cellen zich weer delen en veranderen de cellen onder andere van eigenschap. Dit noemen ze ook wel differentiëren.
Stamcellen kunnen niet alleen gewonnen worden uit een embryo. Wetenschappers hebben ontdekt dat veel van de organen in ons lichaam waarschijnlijk zelf ook stamcellen bevatten. De volwassen stamcellen zoals ze worden genoemd kunnen alleen uitgroeien tot een van de cellen uit het orgaan waar ze vandaan komen. Stamcellen komen ook in beenmerg voor en kunnen uitgroeien tot elke bloedcel. Deze stamcellen worden gebruikt bij mensen met leukemie die een behandeling hebben gehad met een chemokuur. Door de chemotherapie sterven de tumorcellen maar ook de gezonde cellen in het beenmerg. De patiënt heeft na de behandeling geen afweersysteem meer. Door beenmergstamcellen in te spuiten kan dit worden hersteld. Er worden ook stamcellen gevonden in de navelstreng. Deze stamcellen worden gebruikt voor de behandeling van verschillende ziektes. De embryonale stamcel zit nog in de onderzoeksfase.
Behandeling
De meeste cellen in ons lichaam zijn terminaal gedifferentieerd, dit betekent dat zij zich niet verder kunnen differentiëren, veranderen. Als bijvoorbeeld een hartspiercel verloren gaat kan deze niet meer worden aangevuld. Hierdoor zal dit orgaan minder goed functioneren. Embryonale stamcellen zouden hier uitkomst bieden. Toch ligt het wel iets ingewikkelder.
Stel: iemand heeft net een hartinfarct gehad. Zijn hart is hierdoor beschadigd. De doktoren kunnen proberen om te voorkomen dat het nog een keer gebeurt maar aan de beschadiging van het hart kan niets worden gedaan, althans niet zonder stamcellen. In het meeste gunstige scenario zou een donor een eicel afstaan. Deze eicel wordt van zijn kern ontdaan. Vervolgens worden de kernen van cellen uit de persoon die een hartinfarct heeft gehad gedaan. Er ontstaat een embryo die tot het blastocyste stadium gekweekt. In dit stadium kunnen de stamcellen worden geïsoleerd. De stamcellen worden dan in het lichaam geplaatst en daar wordt het hartweefsel mee hersteld. Het lichaam stoot deze cellen niet af omdat ze identiek zijn aan de bestaande cellen en de beschadiging aan het hart kan worden hersteld.
Dit is hoe de behandeling theoretisch zou zijn, maar zo simpel is het niet. Als zo’n behandeling tot de realiteit zou behoren zou deze erg veel geld en tijd kosten, bovendien is de kans op succes klein. Onderzoek naar de toepassing van de embryonale zit dan ook nog midden in zijn ontwikkeling.
Behandeling met embryonale stamcellen wordt bovendien vanuit verschillende hoeken bekritiseerd. Volgens onderzoekers kunnen beenmergcellen ook worden gebruikt als ze op de juiste manier zouden worden gestuurd. Er wordt ook aan stamcellen die op andere plaatsen in het lichaam zijn gevonden gedacht. Vanuit de religieuze hoek wordt het onderzoek naar stamcellen bekritiseerd omdat er levende embryo’s worden gebruikt. Duidelijk is dat het toepassen van stamcellen een moeilijk voorspelbaar proces is en zich nog volop aan het ontwikkelen is.